Mimari tasarım genellikle binalarla bağdaştırılsa da aslında bundan daha fazlasıdır. Mimari tasarım, fonksiyon ve estetik gibi unsurları bir araya getirerek yapıların ve binaların oluşturulma sürecini kapsar. Bununla beraber binaların dışında çevresel ve sosyal faktörleri de içerir. Binanın dışının yanı sıra iç dekorasyonu, tasarımı ve inşa edilen binanın çevresiyle uyumu da mimari tasarım sürecinin içinde yer alır. Mimari tasarım süreci genel olarak binanın taslağını çıkarmanın yanı sıra aynı zamanda malzemeleri doğru bir şekilde belirleme aşamasını da içerir. Örneğin, sürdürülebilir ve enerji verimliliği yüksek binalar tasarlamak için doğru malzemelerin seçilmesi önemlidir. Benzer şekilde bütün bu süreçlerin insanların ihtiyaçlarına ve çevresel etkilere duyarlı bir şekilde tasarlanması gerekir.
Mimari tasarımda bütün sürecin doğru bir şekilde kurgulanması için bazı temel ilkeler vardır. Tasarım ilkeleri denge, fonksiyonellik, estetik, sürdürülebilirlik ya da yaratıcılık gibi çeşitli parametreler içerir. Temel mimari kavramlar tasarımın ana unsurları arasında bulunur. Mimari kavramlar, projenin özünün ortaya çıkmasını ve her parametrenin birbiriyle bağlanmasını sağlar. Ayrıca mimari tasarım unsurları da ele alınması gereken önemli kavramlar içerir. Örneğin, mimari tasarımda çizgi kullanımı dışarıdan bakan bir kişinin dikkatini binanın belirli bir yönüne çekmeye yardımcı olur. Benzer şekilde binanın dokusu, inşaat sürecinin sonucunda çevresiyle nasıl uyum sağlayacağını belirler.
Mimari tasarım sürecinde birçok farklı kavram vardır ve her biri projenin özünde belirli değişikliklere neden olabilir. Simetrik bir tasarımla asimetrinin yoğun olduğu bir mimari proje birbirinden oldukça farklıdır. Simetrik, uyumu göz önünde önünde bulundurarak mimari projede harmoninin öne çıkmasını sağlar. Asimetrik tasarımlar ise bu dengeyi kırarak daha dinamik ve çarpıcı detaylar elde etmekle ilgilenir. Bir mimar, hangi tasarım ilkesini takip edeceğine karar verdikten sonra dizaynını ona göre kurgulayabilir. Her tasarım ilkesi, mimari projelerin özünde değişikliklere neden olarak projenin dokusunu farklı bir noktaya taşıyabilir. Tasarım ilkeleri doğru bir şekilde özümsendiğinde mimari projelerinizde istediğiniz başarıları elde edebilir, bir kompozisyon oluşturarak projeleriniz aracılığıyla hayalinizdeki görünümü hayata geçirebilirsiniz.
Denge Odaklı Tasarım İlkeleri
Denge, mimari projelerde sıklıkla kullanılan tasarım ilkeleri arasında bulunur. Genel olarak projede bir istikrar duygusu oluşturmak için birbiriyle uyumlu parçaların bir araya getirilmesidir. Renkler ve dokular, bir harmoni oluşturacak şekilde dengeli bir biçimde bir araya getirilir ve projenin özüne huzurlu bir görünüm kazandırılır.
Simetrik denge de temel tasarım ilkelerinden biridir. Temel olarak ortaya çıkarılan tasarım ortadan ikiye bölündüğünde her iki tarafın da aynı olmasına dayanır. Simetrik denge ilkesinde tasarım, tekrarlar yoluyla oluşturulur. Her iki parça da birbirinin kopyası gibidir.
Asimetrik denge ise simetrikten daha farklı bir tasarım prensibine dayalıdır. Tasarım ortadan ikiye ayrıldığında her iki tarafının da farklı olduğu bir anlayıştan oluşur. Asimetrik denge prensibine dayalı projeler daha dinamik ve ilgi çekici bir yapıya sahiptir. Renkler, şekiller ve dokular, birbirinden farklı olsa da bir harmoni içinde bir araya gelir. Modern tasarımlar yapmak isteyen mimarlar genellikle asimetrik dengeden yararlanır.
Dairesel denge tasarım ilkeleri arasında çarpıcı detaylar elde edilmesini sağlayan anlayışlardan biridir. İsminden de anlaşılabileceği gibi dairesel bir merkezin etrafında sıralanan aynı elemanların eşsiz bir görüntüsünü sunar. Örneğin, spiral bir merdiven buna örnek olarak verilebilir.
Kristalografik denge aynı zamanda mozaik denge olarak da nitelendirilir. Aynı parçaların bir sistem içinde dağılmasından oluşsa da diğer denge ilkelerinden farklıdır. Mozaik dengede herhangi bir orta nokta olmasa da parçalar dağınık halde bir düzen oluşturur.
Bütünlük Üzerine Tasarım İlkeleri
Bütünlük ya da birlik ilkesi denge ile benzerlik gösterse de farklı bir mimari terimdir. Bir tasarım içindeki öğelerin birbiriyle uyumlu ya da birbirinin versiyonları olmasını ifade eder. Tutarlı tasarımlar yapmak isteyen mimarlar tarafından tercih edilir. Gözü yormayan ve bakıldığında insanın kendisini iyi hissetmesine neden olan tasarımlardan oluşur.
Statik birlik ise parçalı tasarımların bir araya getirilerek bir bütün haline gelmesini ifade eder. Dinamik birlik ise hareketli tasarımların bir bütün halinde kompozisyona dahil edilmesidir.
Tasarım İlkelerinden Hiyerarşi
Hiyerarşi, isminden de anlaşılabileceği gibi bir önem sırasını ifade eder. Zıt renklerin bir araya getirilerek mimari tasarımlarda hiyerarşik düzenlemeler elde edilmesini sağlar.
Merkezi hiyerarşi, bütün elemanlar bir ortak noktada toplanırken dışarı doğru taşmalarıdır. Çevresel hiyerarşi ise büyükten küçüğe göre öğelerin sıralanmasıdır. Örneğin, bir binanın alt katlarının eni daha genişken üst katlara çıkıldıkça eninin azalması buna örnek olarak verilebilir.
Diğer Tasarım İlkeleri
Oran orantı da tasarım ilkeleri arasında oldukça popülerdir. Altın oran buna örnek olarak verilebilir. Ritim olarak ifade edilen tasarım ilkesi ise tekrarlayan parçalara dayanır. Örneğin, bir binanın dış cephesinde belirli bir desenin sürekli olarak tekrar etmesi ritmik bir görünüm elde edilmesini sağlar. Kontrast ise zıtlığa dayalıdır. Renkler ya da desenler, kontrastın elde edilmesinde önemli bir rol oynar. Örneğin, zıt renklerin bir arada kullanıldığı mimari tasarımlar kontrast ilkesine uygundur. Baskınlık ise belirli bir rengin ya da şeklin dikkat çekici bir şekilde ortaya çıkarılmasını ifade eder. Tamamen siyah renkli bir desendeki turuncu rengi buna örnek olarak verilebilir.
Mimari Projelerin Özünü Oluşturan Temel Kavramlar
Tasarım ilkelerinin yanı sıra her mimarın bilmesi gereken bazı kavramlar da vardır. Temel mimari kavramlar genel olarak aşağıdaki gibi özetlenebilir.
- Mimarlıkta da her alanda olduğu gibi sıklıkla kullanılan bazı terimler vardır. Bu terimlerin bilinmesi proje sürecinde paydaşların birbiriyle daha rahat bir şekilde iletişim kurmasına yardımcı olur.
- Çizgi, mimari projelerde binanın karakterini ve özünü oluşturur. Örneğin, dikey çizgiler gücü ve istikrar duygusunu simgeler. Yatay çizgiler daha çok huzuru çağrıştırır. Çapraz çizgiler ise hareketi gösterir. Kavisli çizgiler özgürlük duygusuyla eşleştirilir.
- Tasarımın akışı ve yönü de mimari terimler söz konusu olduğunda öne çıkar. Tasarımın yönü genel olarak diğer tasarım unsurlarının binadaki doğal hareket hissini elde etmek için nasıl bir araya getirildiklerini gösterir.
- Doku, bir binada insanların dokunabileceği alanları ifade eder. Malzemeler dokunun alanına girer. Örneğin, ahşap malzemeler binanın daha sıcak ve doğal bir dokuya kavuşmasına yardımcı olur. Metal doku ise daha modern ve endüstriyel bir görünüm elde edilmesini sağlar. Dokular, yalnızca hislerle alakalı değildir. Her malzeme sunduğu dokuyla görsel olarak da farklı anlamlara bürünebilir.
- Dolaşım da bilinmesi gereken önemli mimari kavramlar arasında bulunur. Dolaşım, insanların tasarlanan bina içinde nasıl hareket edeceklerini nitelendirir. Bununla beraber aynı zamanda mekandaki öğelerin birbiriyle nasıl etkileşime girdiğini ifade eder. Örneğin, alanın girişi ve çıkışı dolaşıma örnek olarak verilebilir. Bir süpermarketin girişiyle çıkışının ziyaretçilerin marketin çoğunu dolaşacağı şekilde tasarlanması örnek olarak verilebilir.
Tasarım ilkeleri ve mimari kavramlar bir projenin özünü kavrama konusunda mimarlara yardımcı olabilir. Hangi tasarım ilkesini kullanmak istediğinize karar verdikten sonra projenizin özünü tanımlamaya başlayabilirsiniz. Sonrasında dolaşım detaylarına ya da binanın farklı kriterlerine dikkat ederek istediğiniz etkiyi elde edebileceğiniz projeler ortaya çıkarabilirsiniz. Moon’da tasarım ilkelerinden mimari kavramlara, bir projeyi oluşturan detaylardan tasarım ipuçlarına kadar birçok farklı konuya ulaşabilirsiniz. İçeriklere göz atarak mimari alanda size farklı bakış açıları sunacak bilgilere erişebilirsiniz.